Czy moje dziecko się jąka?
Z TWOJĄ POMOCĄ DZIECKO DA SOBIE RADĘ.
U małych dzieci (3 – 5 lat) czasem występuje tzw. niepłynność fizjologiczna, która bardzo przypomina jąkanie. Jest ona spowodowana tym, że małe dziecko chce i próbuje dużo powiedzieć, ale jego skromne jeszcze możliwości językowe na to nie pozwalają. W każdym przypadku niepłynności (zarówno tej rozwojowej – naturalnej, jak i tej wymagającej terapii) warto wiedzieć, jak postępować, by pomóc dziecku osiągnąć płynność mówienia:
- nie zwracaj uwagi na jąkanie (zwłaszcza, jeśli dziecko nie zdaje sobie sprawy z tego, że mówi niepłynnie),
- nie uświadamiaj dziecku, że ma widoczne trudności z mową,
- nie okazuj zaniepokojenia czy zniecierpliwienia, bo nawet najmłodsze dziecko szybko wyczuje nasze zdenerwowanie i zacznie podejrzewać, że coś złego się z nim dzieje,
- nie upominaj „Mów ładniej!”, „Mów wolniej!”, „Nie jąkaj się!”,
- nie poprawiaj,
- nie każ powtarzać,
- nie dopowiadaj za dziecko końcówki słowa lub zdania, nie wyręczaj w mówieniu,
- nie mów przy dziecku o problemie jego niepłynności.
NALEŻY I WARTO:
- mówić przy dziecku wolno, spokojnie, dokładnie i wyraźnie,
- wspomagać swoje wypowiedzi gestem,
- dużo śpiewać z dzieckiem,
- recytować wspólnie wierszyki,
- klaskać w rytm mówienia,
- pamiętać, że to my jesteśmy dla dziecka wzorem i że mowa dziecka jest najczęściej lustrzanym odbiciem naszej własnej mowy.
Istnieje opinia, że nasze dziecko mówi tak, jak jest przez nas słuchane. Dlatego uważnie słuchajmy, co i jak mówią nam nasze dzieci!
Oczywiście nie w każdym przypadku jąkanie czy niepłynność, mają charakter fizjologiczny i są przejściowe. Jąkanie jest zjawiskiem bardzo złożonym, dlatego zawsze, bez względu na wiek dziecka, warto zasięgnąć konsultacji logopedy, by w razie konieczności podjąć odpowiednią terapię wspomagającą płynną mowę dziecka.
Autorem artykułu jest Patrycja Nocoń – neurologopeda
Wskazówki logopedyczne dla rodziców
Istotnym elementem profilaktyki wad wymowy jest świadomość Rodziców i najbliższego otoczenia dziecka.
Poniżej prezentuję tzw. przykazania logopedyczne:
1. ZWRÓĆ UWAGĘ NA SPOSÓB ODDYCHANIA DZIECKA. Wdech i wydech przy spoczynku lub milczeniu powinien się odbywać przez nos. Jeśli przy oddychaniu dziecko ma otwartą buzię, powinno Cię to zaniepokoić.
2. BY DOBRZE MÓWIĆ, TRZEBA DOBRZE SŁYSZEĆ. Jeśli musisz powtarzać polecenie lub prośby kierowane do dziecka, sprawdź Jego słuch.
3. MÓWIĄC DO DZIECKA, NIE SPIESZCZAJ FORM WYRAZÓW. Tylko właściwa wymowa i zachowanie poprawnych form gramatycznych dadzą pożądany efekt w postaci prawidłowej wymowy.
4. ZWRÓĆ UWAGĘ NA BUDOWĘ JĘZYKA, WARG, POLICZKÓW, PODNIEBIENIA (miękkiego i twardego) oraz JĘZYK. Jeśli masz wątpliwości co do ich wyglądu, ułożenia, wielkości czy ruchliwości, udaj się do specjalisty po konsultację.
5. UCZ DZIECKO GRYZIENIA od momentu, gdy tylko zaczniesz podawać pokarmy stałe. Gryzienie marchewki, jabłka, skórki od chleba wpływa na prawidłowe połykanie pokarmów, ułożenie zębów i żuchwy oraz prawidłowe ruchy języka.
6. CODZIENNIE CZYTAJ DZIECKU NA GŁOS, przynajmniej 20 minut, dziecko poprawia swoją wymowę, doskonali ją, starając się naśladować to, co słyszy od otoczenia. Dzięki głośnemu czytaniu dorosłego dziecko także wzbogaca swoje słownictwo, ćwiczy pamięć werbalną, zdolność koncentracji uwagi, umiejętność budowania zdań.
7. PODCZAS CZYTANIA NIECH TWOJE DZIECKO OPOWIADA treść ilustracji, naśladuje różne odgłosy (np. szum wiatru, pukanie, odgłosy zwierząt). Wyrazy dźwiękonaśladowcze są doskonałym ćwiczeniem usprawniającym narządy artykulacyjne, przygotowują dziecko do wymowy kolejnych głosek.
8. ZACHĘCAJ DZIECKO DO NAUKI WIERSZY NA PAMIĘĆ ORAZ RYMOWANEK. Jest to doskonała forma ćwiczeń utrwalających wyrazistą wymowę. Rytm i koordynacja mają ogromne znaczenie dla rozwoju, płynnej zrozumiałej mowy.
9. WPROWADŹ DO ZABAWY GIMNASTYKĘ BUZI I JĘZYKA. Ćwiczenia logopedyczne nie muszą być nudne! Niech to będzie zabawa dla Ciebie i dziecka. Dodatkowo będzie to czas, jaki spędzicie razem i to już jest sukces. O tym, jak prowadzić tę gimnastykę, porozmawiaj z logopedą dziecka. On udzieli Ci fachowych wskazówek.
10. ĆWICZENIA WYKONUJCIE SYSTEMATYCZNIE. Tylko wtedy przyniosą one oczekiwany efekt. Ćwiczyć można zawsze i wszędzie, nie musi się to odbywać w wyznaczonym, ustalonym czasie. Jest to nawet niewskazane, gdyż dziecko nie powinno traktować takich ćwiczeń jak obowiązku.
11.STARAJ SIĘ BY ROZMOWA BYŁA PRZYJEMNOŚCIĄ. Unikaj nieustannego poprawiania wymowy dziecka. Dziecko ciągle upominane wycofuje się z kontaktów słownych.
12. OGRANICZ OGLĄDANIE TELEWIZJI. Przekaz telewizyjny jest mało zrozumiały dla dziecka, zaburza myślenie logiczne oraz może być przyczyną dysleksji. Jeśli już staraj się wybierać wartościowe programy. Bądź zawsze zorientowanym, co dziecko ogląda. Nie zostawiaj włączonego telewizora, jeżeli nikt go nie ogląda.
13. DBAJ O MOCNĄ WIĘŹ EMOCJONALNĄ. Głaskaj, przytulaj, chwal dziecko. Zachęca to do kontaktów werbalnych.
14. DBAJ O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ RUCHOWY. Zachęcaj do biegania, wspinania się po drabinkach, jazdy na hulajnodze, rowerze, rolkach. Usprawniaj motorykę palców, poprzez wydzieranie, naklejanie, lepienie z plasteliny, malowania, rysowanie.
JAK ZMOTYWOWAĆ DZIECKO DO ĆWICZEŃ LOGOPEDYCZNYCH?
Spróbuj jeszcze raz!
Jeśli próba prawidłowego wyartykułowania głoski kolejny raz kończy się niepowodzeniem, to powiedz: Nic się nie stało, spróbuj jeszcze raz.
Stosuj zasadę małych kroków.
Krótkie i często powtarzane ćwiczenia skutecznie prowadzą do osiągnięcia poprawy mowy.
Bądź uchem dziecka.
Dziecko nie słyszy swoich błędów wymowy. Od ciebie dowie się, czy wymówiło wyraz prawidłowo, czy nie.
Nagradzaj dziecko za rezultaty i wysiłek.
Pamiętaj, że dziecko ciężko pracuje, aby nauczyć się nowego sposobu mówienia .Twoja pochwała i docenienie wysiłku są najlepszymi nagrodami i niezwykle skutecznymi motywatorami.
Dostrzegaj najmniejsze sukcesy.
To ważne, aby zauważać każdą poprawę w mówieniu. Widząc sukcesy nabiera się chęci do dalszej pracy.
Koncentruj uwagę.
Ćwiczenia wykonywane z uwagą są lepiej i szybciej utrwalane. Ważna jest koncentracja uwagi nie tylko u dziecka, lecz także u rodziców.
Nie przerywaj spontanicznych wypowiedzi dziecka poprawianiem błędów.
Nie przyspieszaj w ten sposób osiągnięcia rezultatów w terapii, a możesz zirytować i zniechęcić dziecko do mówienia.
Nie porównuj dziecka z innymi.
Krytyka, porównywanie i obwinianie dziecka nie pomoże mu w poradzeniu sobie z trudnościami. W ten sposób podcinamy dziecku skrzydła, demotywujemy je.
Nie zawstydzaj dziecka.
Mówienie: Takie duże dziecko, a jeszcze sepleni i przynosi dużo szkody la rozwoju psychicznego dziecka, a minimalne korzyści dla postępów w terapii mowy.
Pozwól dziecku popełniać błędy.
To jest nieodłączna część procesu terapeutycznego.
Nie używaj określeń typu: zawsze i nigdy.
To nieprawda, że twoje dziecko zawsze popełnia błędy i nigdy niczego nie powiedziało bezpośrednio.
Chwal nawet za najmniejsze osiągnięcia.
Dziecko powinno wiedzieć, że doceniasz każdy jego wysiłek i widzisz jak się stara, choć całkowity sukces jeszcze przed wami.
Terapia logopedyczna to nie czary-mary.
To systematyczne ćwiczenie nowych nawyków artykulacyjnych.
Baw się dobrze!
Ćwiczenia to wasz wspólnie spędzony czas przeznaczony na zabawy i budowania więzi rodzinnej.
Wskazówki logopedyczne dla rodziców
Istotnym elementem profilaktyki wad wymowy jest świadomość Rodziców i najbliższego otoczenia dziecka.
Poniżej prezentuję tzw. przykazania logopedyczne:
1. ZWRÓĆ UWAGĘ NA SPOSÓB ODDYCHANIA DZIECKA. Wdech i wydech przy spoczynku lub milczeniu powinien się odbywać przez nos. Jeśli przy oddychaniu dziecko ma otwartą buzię, powinno Cię to zaniepokoić.
2. BY DOBRZE MÓWIĆ, TRZEBA DOBRZE SŁYSZEĆ. Jeśli musisz powtarzać polecenie lub prośby kierowane do dziecka, sprawdź Jego słuch.
3. MÓWIĄC DO DZIECKA, NIE SPIESZCZAJ FORM WYRAZÓW. Tylko właściwa wymowa i zachowanie poprawnych form gramatycznych dadzą pożądany efekt w postaci prawidłowej wymowy.
4. ZWRÓĆ UWAGĘ NA BUDOWĘ JĘZYKA, WARG, POLICZKÓW, PODNIEBIENIA (miękkiego i twardego) oraz JĘZYK. Jeśli masz wątpliwości co do ich wyglądu, ułożenia, wielkości czy ruchliwości, udaj się do specjalisty po konsultację.
5. UCZ DZIECKO GRYZIENIA od momentu, gdy tylko zaczniesz podawać pokarmy stałe. Gryzienie marchewki, jabłka, skórki od chleba wpływa na prawidłowe połykanie pokarmów, ułożenie zębów i żuchwy oraz prawidłowe ruchy języka.
6. CODZIENNIE CZYTAJ DZIECKU NA GŁOS, przynajmniej 20 minut, dziecko poprawia swoją wymowę, doskonali ją, starając się naśladować to, co słyszy od otoczenia. Dzięki głośnemu czytaniu dorosłego dziecko także wzbogaca swoje słownictwo, ćwiczy pamięć werbalną, zdolność koncentracji uwagi, umiejętność budowania zdań.
7. PODCZAS CZYTANIA NIECH TWOJE DZIECKO OPOWIADA treść ilustracji, naśladuje różne odgłosy (np. szum wiatru, pukanie, odgłosy zwierząt). Wyrazy dźwiękonaśladowcze są doskonałym ćwiczeniem usprawniającym narządy artykulacyjne, przygotowują dziecko do wymowy kolejnych głosek.
8. ZACHĘCAJ DZIECKO DO NAUKI WIERSZY NA PAMIĘĆ ORAZ RYMOWANEK. Jest to doskonała forma ćwiczeń utrwalających wyrazistą wymowę. Rytm i koordynacja mają ogromne znaczenie dla rozwoju, płynnej zrozumiałej mowy.
9. WPROWADŹ DO ZABAWY GIMNASTYKĘ BUZI I JĘZYKA. Ćwiczenia logopedyczne nie muszą być nudne! Niech to będzie zabawa dla Ciebie i dziecka. Dodatkowo będzie to czas, jaki spędzicie razem i to już jest sukces. O tym, jak prowadzić tę gimnastykę, porozmawiaj z logopedą dziecka. On udzieli Ci fachowych wskazówek.
10. ĆWICZENIA WYKONUJCIE SYSTEMATYCZNIE. Tylko wtedy przyniosą one oczekiwany efekt. Ćwiczyć można zawsze i wszędzie, nie musi się to odbywać w wyznaczonym, ustalonym czasie. Jest to nawet niewskazane, gdyż dziecko nie powinno traktować takich ćwiczeń jak obowiązku.
11.STARAJ SIĘ BY ROZMOWA BYŁA PRZYJEMNOŚCIĄ. Unikaj nieustannego poprawiania wymowy dziecka. Dziecko ciągle upominane wycofuje się z kontaktów słownych.
12. OGRANICZ OGLĄDANIE TELEWIZJI. Przekaz telewizyjny jest mało zrozumiały dla dziecka, zaburza myślenie logiczne oraz może być przyczyną dysleksji. Jeśli już staraj się wybierać wartościowe programy. Bądź zawsze zorientowanym, co dziecko ogląda. Nie zostawiaj włączonego telewizora, jeżeli nikt go nie ogląda.
13. DBAJ O MOCNĄ WIĘŹ EMOCJONALNĄ. Głaskaj, przytulaj, chwal dziecko. Zachęca to do kontaktów werbalnych.
14. DBAJ O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ RUCHOWY. Zachęcaj do biegania, wspinania się po drabinkach, jazdy na hulajnodze, rowerze, rolkach. Usprawniaj motorykę palców, poprzez wydzieranie, naklejanie, lepienie z plasteliny, malowania, rysowanie.
Rozwój mowy
TRZYLATEK Co powinien umieć :- Pytany podaje swoje imię.
- Wykonuje proste polecenia np. „Posadź misia na krześle.”
- Artykulacja: wypowiada prawidłowo wszystkie samogłoski ustne: a, o, e, u i, nosowe ą, ę (mogą być wypowiadane jak om, em), spółgłoski: p b, m, f, w, t, d, n, l, ś, ź, ć, dź, j, ł. Spółgłoski k i g powinny pojawić się w 4 tym roku życia. Spółgłoski s, z, c, dz realizowane są jeszcze miękko jak ś, ź, ć, dź a głoska r jak l. Mowa trzylatka jest w zasadzie zrozumiała. Dysponuje zasobem ok. 1000 słów.
- Buduje zdania pojedyncze ale także złożone np. nie ćem bo to jeś niedoble
- Zadaje pytania dotyczące otaczającej je rzeczywistości np. Dlaćego ona płaće?
- Powtarza proste rytmy i melodie.
- Brak reakcji na swoje imię, nagłe dźwięki lub też bardzo duża wrażliwość na dźwięki otoczenia np. zatykanie uszu, krzyk, płacz,
- Problemy z odpowiadaniem na proste pytania, wykonywaniem prostych poleceń np. Z kim się dzisiaj bawiłeś? Włóż lalkę do wózka ( bez podpowiadania wzrokiem, czy gestem)
- Brak kontaktu wzrokowego lub jedynie „omiatanie” twarzy drugiej osoby bez zatrzymywania na niej wzroku
- W artykulacji zamiana głoski l na j oraz r na j (powinno być r na l). W takim wypadku warto już pod koniec 3 roku życia zacząć terapię logopedyczną, ponieważ w przyszłości może być problem z prawidłową realizacją głoski r.
- Niechęć do spożywania twardych pokarmów, kawałków warzyw, mięsa w zupie itp, ale także do dotykania różnych powierzchni, konsystencji
- Stale otwarta buzia, spanie z otwartą buzią i chrapanie, nadmierne ślinienie się
- (wskazana konsultacja laryngologiczna pod kątem trzeciego migdała)
- Rozumie i wykonuje bardziej złożone polecenia np. Weź misia z półki i posadź obok lalki.
- Rozpoznaje i nazywa podstawowe kolory, czynności.
- Odpowiada na pytanie dlaczego?, sam też potrafi i chętnie konstruuje takie pytania.
- Orientuje się w stosunkach przestrzennych: w, na, pod, za, oraz czasowych typu przed i po np. po kolacji, przed spacerem.
- Charakterystyczne są neologizmy dziecięce np. uszolog (lekarz od uszu), co świadczy właśnie o coraz bardziej świadomym używaniu języka, jako narzędzia opisującego rzeczywistość
- Artykulacja : zaczyna używać głosek zębowych: s, z, c, dz, realizuje też już głoski k i g, l, wciąż brak głosek sz, ż, cz, dż, które powinien zamieniać na s, z, c, dz a nie na ś, ź, ć, dź, głoska r zamieniana wciąż na l.
- Następuje rozkwit mowy. Dziecko mówi dużo, buduje zdania podrzędnie złożone. Mowa jest całkowicie zrozumiała i coraz bardziej poprawna pod względem gramatycznym.
- Wszelkiego rodzaju regres, tak pod względem mowy np. ponowne spieszczanie, problemy z budowaniem prostych, sensownych wypowiedzi, jak i zachowania np. ssania palca, ubrań, wycofywanie się z zabaw, kontaktów z rówieśnikami.
- W obszarze mowy wszelkie nieprawidłowości w realizacji głosek np. międzyzębowa tzn. z językiem widocznym między zębami wymowa głosek s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź, t, d, n., głoska r wypowiadana „inaczej” np. tylnojęzykowo.
- Zamiana głosek dźwięcznych na bezdźwięczne np. b na p d na t ( dziecko mówi papa zamiast baba, tomek zamiast domek )
- Artykulacja: To czas na pojawianie się ostatnich głosek tzw. dziąsłowych sz, ż, cz, dż oraz głoski r, ale nie muszą być jeszcze zautomatyzowane tzn. stale realizowane w swobodnych wypowiedziach dziecka. Ma ono czas do 6 ego roku życia na pełne przyswojenie tych dźwięków. Często też zdarza się, że dzieci wypowiadają głoskę r, a długo jeszcze mają kłopot z głoskami szumiącymi (sz, ż, cz, dż).
- Rozwój języka: Równie ważny jak kształtujący się system fonologiczny jest prawidłowy rozwój całego systemu językowego oraz tzw. kompetencji językowych, w tym komunikacyjnych tzn. umiejętności posługiwania się mową, językiem w stosunkach społecznych. Tak naprawdę dziecko nabywa te umiejętności już od chwili narodzin, ale to właśnie okres przedszkolny sprzyja jeszcze bardziej dynamicznemu ich rozwojowi. Kompetencje komunikacyjne to umiejętne posługiwaniem się dialogiem – wchodzenie w relacje z innymi na zasadzie wymienności (inicjowanie rozmowy, zabawy, zadawanie i odpowiadanie na pytania, aktywne słuchanie ze zrozumieniem), kompetencje językowe to rozbudowany zasób słownictwa, w tym pojęć abstrakcyjnych, budowanie poprawnych gramatycznie wypowiedzi, wreszcie doskonalenie narracji czyli mowa opowieściowa (umiejętności potrzebne do rozpoczęcia nauki w szkole).
- Powodem do niepokoju powinny być wszelkie zaburzenia i opóźnienia w wyżej opisanych obszarach rozwoju języka i artykulacji.
- Sześciolatek posługuje się już wszystkimi częściami mowy, dokonuje autokorekty błędów gramatycznych i artykulacyjnych.
- Ma ukształtowany system fonologiczny czyli dysponuje i powinien poprawnie realizować wszystkie głoski języka polskiego.